Sık sık blockchain layer 1, layer 2 çözümleri gibi tanımlar duyuyorsunuzdur etrafınızda. Katmanlar nelerdir gelin hep beraber inceleyelim ama hepsinden önce katmanlar ilk nerede karşımıza çıkmış ona da değinmek için biraz geçmişe uzanalım.
1970'li yıllarda kurulmaya başlayan bilgisayar ağları protokolleri 1984 yılına geldiğimizde Uluslararası Strandartlar Organizsyonu (ISO) tarafından geliştirilen Open System Interconnection (OSI) kavramsal modelinde birleştirilip derlenip toparlandı ve dünyaya sunuldu.Kıtaları, ülkeleri, şehirleri, şirketleri, bilgisayarları dev internet ağlarına bağlanmasını sağlayan OSI katmanları temel olarak 7'ye ayrılıyor. OSI katmanları 7'den 1'e doğru iner 7.,6.,5. katmanlar üst katmanlar 4.,3.,2.,1. katmanlar ise alt katmanlardır.
7. KatmanUygulama Katmanı: Bizlerin gördüğü en üst katmandır. Google Chrome, Whatsapp, Skype, Outlook vb.
6. Katman Sunum Katmanı: Ekranlarımıza gelen verilerden sorumlu katmandır, güvenli veri iletişimi için veri şifreleme ve şifre çözme bu katmanda gerçekleşir. GIF, JPG vb
5. Katman Oturum Katmanı: İki cihazın, bilgisayarların ve sunucuların aralarında konuşabilmesi bu katmanda gerçekleştirilir. Uygulamalar arasındaki bağlantılar kurulur, yönetilir ve sonlandırılır. NetBIOS, AppleTalk Session Protocol (ASP) vb.
4. Katman Taşıma/Aktarım Katmanı: Üst katmanlardan gelen verilerin segmentlere göre paketlere ayrılmasını sağlayarak daha kolay yönetilmesini sağlayan katmandır. İnternet protokolünün üzerinde bulunan TCP protokolü en bilinen örneğidir.
3. Katman Ağ Katmanı: Switchlerin ve routerların bulunduğu katmandır. Veri paketlerinin hedefe yönlendirilmesi ve iletilmesini sağlayan katmandır. TCP/IP, IPX vb.
2. Katman Veri Bağlantı Katmanı: İki node arasındaki veri aktarımı ve 1. katmandan gelen verilerin hatalarının düzeltildiği katmandır. MAC ve LLC olmak üzere 2 alt katmanı vardır. Çoğu switch donanımı bu katmanda çalışır. 802.2 Ethernet II, 802.3 Ethernet, 802.4 Token Bus vb.
1. Katman Fiziksel Katman: En alt katman elektrik, ışık ve radyo sinyallerinin aktarıldığı katmandır. Fiziksel donanım katmanıdır. Data kablolaları, fiber optik kablolar, repeater, hub, wireless donanımları bu katmanda çalışır. RS232, ATM, FDDI vb.
Katmanların zihninizde daha iyi canlanması amacıyla şu ana kadar yazdıklarımız internet 1.0'ın üzerine kurulduğu sisteme ait katmanlar buradan internet 3.0'a geçtiğimizde blockchain katmanlarını incelemek zorundayız.
Daniel Drescher Blockchain Basics kitabında blockchain'i iki katmandan oluşan bir yazılım sistemi olarak tanımlar; Uygulama ve İmplementasyon katmanları olmak üzere. Uygulama katmanı biz kullanıcıların karşılaştığı bileşenlerden oluşan katmanlardır.İmplementasyon katmanı ise protokoller ve kodlar gibi uygulamayı hayata geçiren her şeyi ifade eder. Tabii ki bu kadar basit değil blockchain katmanları karmaşık yazılım fonksiyonları ve karşılaştığı zorluklar da dikkate alındığında daha çok katmana da ayrılabilir.
İmplementasyon katmanı ise protokoller ve kodlar gibi uygulamayı hayata geçiren her şeyi ifade eder. Tabii ki bu kadar basit değil blockchain katmanları karmaşık yazılım fonksiyonları ve karşılaştığı zorluklar da dikkate alındığında daha çok katmana da ayrılabilir.
Blockchain Katmanları
1. Katman Uygulama Katmanı: Kullanıcı arayüzlerinin, dApps'lerin (merkezi olmayan uygulamalar), dApps hostinglerinin, dApp tarayıcılarının bulunduğu bizim gördüğümüz bileşenlerden oluşan katmanlardır.
2. Katman Hizmetler ve Opsiyonel Bileşenler Katmanı: dApp'leri oluşturmak ve çalıştırmak için gerekli verileri sağlayan bileşenleri oluşturur. Genellikle veri akışlarını, zincir dışı bilgi işlem, yan zincirleri, özel ödeme kanalları gibi bileşenler bu katmandadır.
+2. Katmanın Opsiyonel Katmanları: Dağıtılmış dosya saklama çözümleri, cüzdanlar, akıllı sözleşmeler, dijital varlıklar, oracle ve çoklu imza mimarisi yine bu katmanda yer almaktadır.
3. Katman Protokol Katmanı: Farklı konsensus algoritmalarının, ağa katılım şartlarının (public, private, permissionless, permissioned) sanal makinelerin (Ethereum Virtual Machine) ve yan zincirlerin (sadece özel kanallar olarak algılanmamalı) bulunduğu katmandır.
4. Katman Ağ Katmanı: RLPx (kullanıcılar arası iletişimi sağlayan bir ara birim), Roll Your Own (kullanıcı ihtiyaçlarına uygun özel protokoller), TEE (ölçekleme sorunu için bir bileşen), Blok İletim Ağı (web içeriklerini iletme amaçlı) gibi bileşenler bulunan katmandır.
5. Katman Altyapı Katmanı: Mining, nodelar, tokenları, veri saklama, Sanallaştırma, computing (geniş bilgisayar gücünün tek bir problemi çözmesi) vb. bileşenlerin bulunduğu en alt katmandır.
Not: Günümüzde RİF Coin (Rsk) Bitcoin 3.katman ağ tabanın bulunmakta ve korelasyon seviyesi 99.54'dür.Birebir diyebiliriz.